#GeleceğinTrendleri,  Bilim,  Bilim Çevre,  Bilim Haberleri,  Kimya,  Sağlık,  Tartışma,  Toplum

#GeleceğinTrendleri: Topraktaki mikroplastikler üzerinde patojen mantarlar

Mikroplastik parçacığındaki bir çatlakta mantar sporları. (Bar = 30 mikron). (Resim: Bayreuth Üniversitesi / Mikoloji Bölümü)

Doğada altı milyar tondan fazla plastik var. Plastik yerin içinde hareket eder, denizde sürüklenir, yağmurla yağar, soluduğumuz havada uçar. Ama bizi zehirlemez – dünya onu kendi döngülerine dahil eder.

Topraktaki mikroplastik partiküller sadece çevreyi kirletmekle kalmaz, aynı zamanda sağlık tehlikesi de olabilirler. Zira araştırmacılar onların üzerinde çok sayıda mantar türü buldular, aralarında birçok patojenik tür de buna dahildi. Görünüşe göre mikroplastikler, onlara yeni bir ekolojik niş sunuyor ve bu nedenle insanları, hayvanları ve bitkileri etkileyebilecek, mantar enfeksiyonlarının kaynağını temsil ediyorlar. Küçük plastik parçacıkların rüzgarla geniş çapta yayılabileceği ve böylece patojenleri yeni alanlara taşıyabileceği gerçeği göz önüne alınınca, problem daha da büyüyor.

Mikroplastikler dünya çapında yaygındır. Küçük plastik parçacıklar, derin denizlerde ve uzak dağ zirvelerinde bile tespit edilmiştir, toprakta her yerde bulunurlar ve ayrıca insan vücudunda da çoğalırlar. Doğrudan sağlık etkileri henüz belirsiz olsa da, plastiklerin çevredeki çok sayıda mikroorganizmalar tarafından kolonize edildiği bulunmuştur. Bu nedenle araştırmacılar artık mikroplastik habitatına “plastisfer” adını verdiler. Ancak, şimdiye kadarki bilimsel odak bakteriler üzerinde olmuştur ve ağırlıkla su örneklerinden elde edilen mikroplastik parçacıklar incelenmiştir.

Plastik üzerinde mantar

Bayreuth Üniversitesi’nden Gerasimos Gkoutselis liderliğindeki bir ekip şimdi topraktaki mikroplastikler üzerindeki mantarlarla uğraştılar. Araştırmacılar, “Mantarlar, plastiklerin karasal sistemlerde mikrobiyal kolonizasyonunu incelemek için ideal organizma grubudur, çünkü plastisferdeki yaşama özellikle iyi adapte olmuşlardır” diye yazıyor. Gerçeği mümkün olduğu kadar iyi gösteren resmi elde edebilmek için, araştırmalarında yakın insan çevresindeki alanlardan toprak örnekleri seçtiler: Batı Kenya’nın Siaya kentinde, bir pazar meydanından, iki çöp deposundan, yol kenarından ve bir iç avludan.

Gkoutselis ve meslektaşları, çeşitli mikroskobik yöntemler ve metagenom analizi yardımıyla plastik parçacıklar üzerinde hangi mantarların bulunduğunu inceledi. Sonuç: “Mikroplastik parçacıklar üzerinde mantarsı biyofilm oluşumunun tüm aşamalarını gözlemleyebildik. Bu esnada plastisferdeki mantarların sadece büyümekle kalmayıp çoğaldıklarını da kanıtlayabildik. Mikroskobik incelemelerden ve DNA analizlerinden elde ettiğimiz veriler şu varsayıma sebep oluyor; mikroplastiklerin üzerine yerleşen mantarlar bütün arazilerde mevcuttur.”

Patojenler tercih edilir

Analize göre, mikroplastik parçacıklar üzerindeki mantar toplulukları, çevrelerindeki topraklarda bulunanlardan önemli ölçüde farklıydı – belirli patojen türler lehine. Gkoutselis, “İnsanlar için tehlikeli olan bazı türler, karartan mantarlar ve kriptokokal mayalar da dâhil olmak üzere, mikroplastik parçacıkların yüzeylerinde çevreleyen zemine göre daha yüksek konsantrasyonlarda bulunur” diyor. “Bu nedenle çalışmamız, topraktaki mikroplastiklerin muhtemelen bir mantar enfeksiyonu kaynağı olabildiği bulgusunu haklı çıkarıyor.”

Araştırmacılara göre, patojenik mantarların mikroplastik partiküller üzerinde giderek daha fazla bulunmasının nedeni, patojenik türlerin, aslında yaşama layık olmayan plastik yüzeyi kolonize etmelerini kolaylaştıran belirli özelliklere sahip olmasıdır: “İstilacı yapılar üretirler, biyofilmler oluştururlar ve mukus salgılarlar”, dedi araştırmacılar. Mevcut çalışma için yalnızca Kenya’dan alınan toprak örneklerini analiz etmelerine rağmen, bu özelliklere dayanarak bunun küresel bir fenomen olduğunu varsayıyorlar.

Dünya çapında sorun

Araştırmacılar, “Dünya çapında karasal ekosistemlerde artan miktarda plastik atık göz önüne alındığında, bu etkileşim ile mantar enfeksiyonlarının küresel epidemiyoloji için ciddi sonuçları olabilir” diye uyarıyor. Sorun, plastik parçacıkların kolayca yayılması gerçeğiyle daha da kötüleşiyor: “Bu uzun ömürlü substratlar sadece patojenler için bir yerleşke görevi görmez, aynı zamanda rüzgâr, akıntılar ve dalgalar tarafından uzun mesafelere de taşınabilir ve nihayetinde yeni yerlerde yabancı mikrobiyal toplulukların yerleşmesine yol açabilir.”

Mantar enfeksiyonları dünya çapında artmakta ve özellikle tropik bölgelerde çok sayıda ölümden sorumludur. Yazarlar, “Bu çalışma, plastik kirliliğinin toprakta patojen birikimi üzerindeki doğrudan etkisini gösteren ilk çalışmadır” diye yazıyor. “Gelecekteki çalışmalar, bu yüksek olasılıkla küresel fenomenlerin hem çevresel hem de epidemiyolojik sonuçlarını analiz etmelidir. Aynı anda siyasi yetkililer plastik atıkları insan sağlığına potansiyel bir tehdit olarak sınıflandırmayı düşünmeli.”

Sonuçlar özellikle tropikal ülkelerde ciddi olabilir

Araştırmacılara göre, patojenik mantarların bulaşmasıyla ilgili sorunların, özellikle atık bertarafının genellikle yetersiz olduğu ve çevreye çok fazla atık bırakıldığı tropik ülkelerde ortaya çıkması muhtemeldir. Ancak Kenya’nın plastik atıkların önlenmesinde öncü bir rol oynadığını vurguluyorlar.

Bayreuth Üniversitesi’nden Gerhard Rambold, “2017’den beri orada tek kullanımlık plastikten kaçınmak için etkili önlemler alındı. Kenya, sanayileşmiş ülkelerden plastik ithalatını kısıtlayacak bir ittifaka da katıldı” diyor. Orada plastik atıkların çevreye karışmaması için önlemler erken bir aşamada alındı.

Nizamettin Karadaş

Bu yazı tweet zinciri olarak da yayınlandı:

 

Kaynaklar:

Gerasimos Gkoutselis (Universität Bayreuth, Deutschland) et al., Scientific Reports,

Geo.de

Wissenschaft.de

1964 İstanbul doğumlu. 1972 den bugüne kadar Düsseldorf, Almanya ikametli. Köln Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu, 2 yetişkin kız çocuğu babası. 12 yıl Avukatlıktan sonra mesleğini bırakmış, her konuda meraklı, araştırmacı, analist ve okumasını seven rahat ve huzurlu bir insan.

Siz de fikrinizi söyleyin!