Felsefe
-
Karl Marx’ın Sefaleti Kimin Sefaleti?
Son zamanlarda Marx’ın “sefil” hayatına ilişkin dedikodular yeniden gündeme geldi. Eskiden bu, Marx’ın insanlığa hizmet etmek için ne kadar özverili biri olduğunu göstermek için anılırdı. Şimdilerde bu mitos, olumsuz ders çıkarmak, hatta pişmanlık…
-
Heidegger’in Temel Ontolojisinin Amacı ve İşlevi
Heidegger, Hümanizm Üzerine Mektup’ta “…ontoloji daima yalnızca var olanı (ὃν) kendi varlığında düşünür” diyor ve bu, Heidegger açısından varlığın varlık olarak düşünülmemesi anlamına gelmektedir. Şöyle devam ediyor: “Fakat varlığın gerçeği düşünülmediği sürece, tüm…
-
İnsan Tasarımında Dönüşüm
ARİSTOTELES, DESCARTES VE KANT: İNSAN TASARIMINDA DÖNÜŞÜM Antik Yunan felsefesi, toplumu bir gereksinimler ortaklığı ve insanı da çok çeşitli ve sürekli yenileyen gereksinimleri olan bir varlık olarak tanımladığı için toplumsal bir varlık olarak…
-
Modern Felsefe ve Edebi Barış İdeali
Modern felsefenin taşıyıcı sütunlarından ilki; Rotterdamlı Erasmus’tan bu yana “ebedi barış” olarak tanımladığımız, insanlığın kalıcı iç barış idealidir. Yukarıda işaret ettiğim gibi, ebedi barış kavramını özgürlük kavramı çerçevesinde almak gerekir. Aksi durumda barış,…
-
Felsefe, Bilimler ve Dinin İşlevi
“Dinin insan hayatındaki yeri nedir? Ona ne tür bir anlam atfedilebilir?” Bu sorular, düşünsel geleneğin en kadim uğraşlarından biri olarak gündemdeki yerini korumaktadır. Genellikle bu tartışmalar, bilimin insan yaşamına anlam sunma konusunda yetersiz…
-
Felsefe Mücadelenin Neresinde?
Son günlerde ve haftalarda olup bitenleri felsefeye başvurmadan anlamlandırabileceklerini sananların büyük bir yanılgı içinde olduğunu, çatışmanın konusu olan hak, hukuk ve özgürlük kavramları bakımından daha önce gösterdim. Felsefe, bu çatışmaların tam kalbindedir. Felsefe…
-
Kaba Güç Etiğin De Hukukun Da Kılıfına Sığmaz!
Tıpçıların çok eski çağlardan beri beyinlerine kazındığı için hepsinin ezbere bildiği “ilk yapacağın şey zarar vermemektir” anlamına gelen bir ilkesi vardır. Bu ilke, Hipokratçı hekimlerin zamanla Latinleştirdiği şekliyle “PRIMUM NON NOCERE”dir. Bu ilkeyi…
-
Ahlaki ve Estetik Değerler Göreli Midir?
Ahlaki ve estetik değerlerin göreli olduğuna dair oldukça yaygın bir kanaat vardır. Bu konular hakkında yürütülen tartışmalarda ilk karşılaştığımız iddialardan birisi, bu kurumlara ait ve bu kurumların oluşturduğu değerlerin göreli olduğuna dairdir. Bununla…
-
Felsefenin Araçlarıyla Göçmenlik Üzerine Düşünmek
Son günlerde, haftalarda, aylarda ve yıllarda, özellikle Suriye’de yaşanan savaş ile ülkemizin göç dalgalarına hedef olması, sayıları milyonlarla ifade edilen sığınmacıların ve göçmenlerin ülkemize gelmesi, getirilme biçimi, göç süreçlerinin yönetilmesi veya daha çok…
-
Anlamlı Bir Yaşam Arayışımızda Felsefenin Yeri
Felsefenin yaşamımızın anlamlı bir şekilde yaşanmasına hiç mi katkısı yoktur? İnsan düşüncesi ve eylemlerinin felsefi temellerine eğilerek, üç farklı düşünce biçimi ve bunlara uygun yaşam tarzını incelemek istiyorum: ampirik faydacılık, rasyonalizm ve diyalektik…
-
İnsan Hakları Bilgisi Ne İşe Yarar?
İnsan hakkı insana cinsiyetinden, deri renginden, yaşından, etnik kökeninden, inancından bağımsız olarak insan olmasından dolayı verilmiştir. Cumhuriyetçi toplumların kurulduğu modern çağın anlamı budur, çünkü insanlık tarihinde ilk defa modern çağ ile insana insan…
-
Sokrates ve Her Şeyi Paylaşan İnsan
Tarihte düşüncenin ve bilgelik arayışının sembolü haline gelen Sokrates, toplumu ilgilendiren bir olay karşısında sorgulayıcı bir tavır takınırdı. O, gerçek bilginin yalnızca sürekli sorgulamadan doğabileceğine inanıyordu. Öyle ki Sokrates, “Sorgulanmamış bir hayat yaşanmaya…
-
İnsani Değerlere Dört Elle Sarılma Zamanı
Ahlaksızlık endüstrileşmiştir artık ve artarak devam etmektedir. Hem de tam anlamıyla. Sadece genel yaygın bir durum değildir toplumumuzda. Ahlaksızlık artık para etmektedir. İstenen, arzulanan ve gerekirse pazarlanabilen bir yetenek olmuştur. Bir kişi hakkında…
-
İnsan Zincire Vurulmuştur
İnsanlık, özgür doğmasına rağmen hayat yolculuğunda görünmez zincirlerle bağlanır. Bu zincirler, yalnızca fiziksel değil; düşüncelerimize, duygularımıza ve toplumsal yapımıza sinmiş sınırlamalardır. Jean-Jacques Rousseau’nun ifade ettiği gibi, “İnsan özgür doğar, ama her yerde zincire…
-
Para ve Ahlak – Prof. Dr. Doğan Göçmen
Anadolu Halk Bilgeliğinde Dostluk ve Para ‘Paralar, paralar, paralar bozulmasın aralar!’ diye ne anlama geldiğini bilmeden bağırıp çağırarak oynardık çocuklar olarak. Dostluk başka ticaret başka, denir gündelik hayat gözleminde. ‘Dostluk başka ticaret başka…
-
Postmodernist Siyaset Felsefesi
“Postmodernist düşünce tarzı nasıl bir düşüncedir?” sorusuna yanıt ararken, belki de ilk olarak teorinin kendisini en belirgin şekilde dışa vurduğu yere bakmak gerekir. Bu bağlamda çağdaş Alman filozofu Ingeborg Maus’un görüşleri önemli bir…
-
Türkçe Düşüncede Bilgelik ve Dostluk
Bilgelik, tüm insanlığın, bilebildiğimiz yazılı tarihinde ezelden beri yaşamını yönlendirici bir kıstas olarak bulup belirlemek için aradığı bir ölçüdür. Bu arayış Türkçe düşün dünyasına da yabancı değildir. Aksine, akıl, bilgi ve bilgelik; buna…
-
Küçük Şeylerin İnanılmaz Tuhaflığı
Büyük olaylar ve devasa fikirler tarih kitaplarında yer bulurken, hayatın derin anlamı genellikle göz ardı edilen küçücük şeylerin içinde gizlidir. Antik filozofların gözlemlerinden modern bilimin keşiflerine kadar, küçük şeyler her zaman insan aklını…
-
Dünya Felsefe Günü Kutlu Olsun
Bugün, anlamlı ve kutlu olduğu kadar insanlığın ve ülkemizin içinde bulunduğu durum bakımından da korku vericidir. Her tarafta savaş, her tarafta şiddet. Şiddet deyince bundan yalnızca fiziksel şiddeti anlamayalım. Şiddetin her türlüsü her…
-
Çağdaş Politik Dünyayı Kavrayabilmek İçin
Dünya siyasetinde o kadar ilginç ve ağır şeyler oluyor ki, insan bazen şüpheye kapılıyor ve politika denilen insanlık halini anlamanın ve açıklamanın mümkün olmadığını düşünüyor. Bu durumda, aklımıza çağdaş politikanın mantığını en iyi…
-
Yaşamın Isısı ve Ölümün Soğukluğu
Vücut Isısının Felsefi ve Bilimsel Yansımaları Vücut sıcaklığımız, içsel dengeyi ve çevremizle uyum sağlama becerimizi temsil eden bir unsurdur. İçimizde süregelen biyokimyasal süreçler, bizi hayata bağlayan ince bir iplik gibi işler. Bu iplik…
-
Felsefe, Düşünce ve Felsefi Düşünme
Günlük hayatımızda felsefeyi yücelten deyişlere de rastlarız, felsefeyi yeren sözlere de. Örneğin ‘felsefe akıl ve düşünce işidir’ derken felsefenin yüce bir uğraş olduğu dile getirilir ve bu nedenle filozofa büyük saygı duyulur. Fakat…
-
Kendi Başına Düşünmeye Eğitim
İnsanlık tarihinin en bilgece sözlerinden biri, Karl Marx’ın, “çevre insanlar tarafından değiştirilmektedir ve eğitmenin kendisinin de eğitilmesi gerekmektedir” sözlerinde dile getirilmiştir. Marx, bu sözlerini 1845 yılında yazdığı ve daha sonra tarihe “Feuerbach Üzerine…
-
Rousseau ve Mustafa Kemal: Halk ve Özgürlük Kavramları
Mustafa Kemal 1 Aralık 1921 tarihinde yaptığı konuşmada “Jean-Jacques Rousseau’yu baştan nihayete kadar okuyunuz” diyor. Mustafa Kemal, Rousseau’dan her şeyden önce “halk”, “halk iradesi” ve “halk egemenliği” gibi kavramların anlamını öğrenmiş ve üstlenmiştir.…
-
Minimalizm ve Sadelik: Azın Çok Olduğu Bir Yaşam
Günümüz dünyası, tüketim kültürünün hızla yayıldığı, daha fazlasına sahip olmanın başarı ve mutlulukla ilişkilendirildiği bir dönem. Reklamlar, sosyal medya ve toplumsal beklentiler, insanları daha fazla harcamaya ve daha fazlasına sahip olmaya teşvik ediyor.…
-
Bir Bilgenin İzinde: Hüseyin Şığva ve Felsefenin Aydınlattığı Yol
Yaşamıma İz Bırakan Bir Yolculuğun Başlangıcı Hayat, bize sunduğu sayısız karşılaşmayla adeta bir sahne; kimileri gelip geçer, kimileri ise ruhumuzda derin izler bırakır. Rastlantı gibi görünen buluşmalar aslında yaşamımızın dönüm noktalarını oluşturur. Bazı…
-
Res Publica
Res publica. Kamusal mesele. Republik sözcüğünün kökeninde bu iki Latince sözcük var. Kamunun meselesi. Geçen yıl yüzüncü doğum yıldönümünü kutladığımız Cumhuriyetimizin kökeninde de bu iki sözcükte dile gelen devlet modelinden hareketle modernlerin geliştirdiği…
-
Yaşam, Güzellik, Çılgınlık ve İsteme Üzerine Savruk Düşünceler
Yaşam, bir anın içinden sonsuzluğa uzanan bir yolculuk gibidir. Her an, varoluşun tüm yükünü ve hafifliğini taşır üzerinde. Felsefenin odak noktasındaki en derin sorulardan biri de budur: Yaşam nedir ve ona anlam veren…
-
Felsefenin “Doğulusu” ve “Batılısı”
Modern felsefeyi “Batı felsefesi” diye itinayla “Doğu felsefesi” olarak adlandırılan felsefeden ayrı ele alma eğilimi çok yaygındır. Sanki bu iki felsefe özü itibarıyla birbirinden tamamıyla farklıymış gibi alınıyor sıklıkla. Oysa örneğin Kant’ın dikkat…
-
Ekoloji Problemi Üzerine Yeniden Düşünmek
Çevre problemi veya diğer adıyla ekoloji problemi öncelikli olarak doğanın değil, insanın bir problemidir. Çevre problemi, insan doğa dışında tasarladığı zaman düşünülmesi mümkün olmayan bir problemdir. Çevre problemi insan için bir problemdir. İnsanı…
-
Hukuk Sistemi Neden Çöküyor, Ahlak Neden Çürüyor?
Hukuk sistemimizin adalet dağıtmadığı, üzerine kurulu olması gereken özgürlük ilkesine göre işlemediği herkesin malumu ve hemen herkes tarafından da eleştiriliyor. Bu durumun oluşmasından sorumlu olan yetkililer eleştirilere karşı son derece duyarsız davranıyor. Neden?…
-
Aydınlanmacı Felsefeye Bugün Nasıl Yaklaşılmalıyız?
Kant, Saf Aklın Eleştirisi’ni bir yöntem kitabı olarak kaleme yazdığında, mantıkta Aristoteles’ten ileri gidilemeyeceğini ve geri de düşülemeyeceğini belirtmiştir. Modern felsefede Kant öncesi düşüncenin önemli kazanımları bulunmaktadır. Örneğin, özne bakışlı evren tasarımında Descartes,…
-
Dostluk Üzerine Felsefi Bir Deneme: Pir Sultan’dan Nazım Hikmet’e, Aristoteles’ten Yunus Emre’ye, Adam Smith’ten Âşık Veysel’e – Prof. Dr. Doğan Göçmen
Unutmak kolaydır suçlamak kolaydırAslolan beslenip bir gül fidanı gibiYaşamın yapraklarıyla geçmişin toprağındanBir gün bile yitirmeden bulutlar içindeGüneşin yolunuGeleceğe güller sunmaktırGeleceğe güller sunmaktır.Şükrü Erbaş Bilmezler yaşamayanlar,Nasıl korku verir sessizlik insana;İnsan nasıl konuşur kendisiyle;Nasıl…
-
Milli Eğitim Bakanlığı’nın felsefe eğitimi programı hakkında: Aklı yeşertmek, eleştirel ve özgür düşünmeye eğitmek
Milli Eğitim Bakanlığı’nın ülkemizin yeni kuşaklarını 21. yüzyılın gittikçe zorlaşan koşullarına hazırlamayı amaçlayan kapsamlı eğitim ve öğretim müfredatının ilk taslağını geçtiğimiz aylarda yayınlandı. “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli” adı verilen müfredat ile uluslararası alanda…
-
Yunus Emre, Modern Felsefe ve Kendin Olmak
Felsefe tarihinde bireyi özne kabul eden kendilik probleminin kaynakları eskilere dayansa da öncelikle modern bir problemdir. Bu problem ifadesini, en açık ve yoğunlaşmış bir şekilde René Descartes’ın “Düşünüyorum, o halde varım” önermesinde bulur.…
-
Mitolojiden Felsefeye Giyim ve Kuşam
Bir taraftan moda gösterilerine tanık oluyoruz. Kadına ve erkeğe, daha çok kadına nasıl giyinmesi gerektiğini öğütleyen pahalı son moda gösteriler. Diğer taraftan erkeğe ve kadına yönelik farklı otoriteler tarafından kılık kıyafet yönergeleri düzenlendiğini…
-
Endüstrileşmiş Ahlaksızlığa Karşı Direnişe Çağrı
Ahlaksızlık artık endüstrileşmiştir ve kâr getirisi olan bir tutum olarak yayılmaya devam etmektedir. Hem de kelimenin tam anlamıyla. Sadece genel yaygın bir durum değildir toplumumuzda. Ahlaksızlık artık kelimenin gerçek anlamında para etmektedir. İstenen,…
-
Vasatın „Akıl“ Ve „Ahlak“ Dünyasına Dair Felsefi Bir Deneme
Bu yazıda toplumumuzda yaygın olarak şikâyet, eleştiri, hatta kınama konusu edilen vasatlık hali eleştirel olarak betimlenmektedir. Yazı betimleyici olduğu için, betimlenenlerin somut kişiler olduğu sanısına düşülmemelidir. Yazıda derlenen görüşler toplumumuzda ve başka birçok…
-
Spinoza’yı Okumaya Başlarken
Spinoza’ya karşı dünya çapında yaygın olan bir hayranlık ve ilgi, hatta hayranlıktan da öte yaygın bir tutku vardır. Filozofa ülkemizde de yeterince temellendirilmemiş yaygın sevgi dolu bu bağlılık nereden gelir? Bana öyle geliyor…
-
İnsanlar hakkında ‘2 şey’ler…
İtalyan bilim adamı ve filozof Giordano Bruno‘nun (1548-1600) günümüze kadar gelen insanın davranışları hakkında “iki şey” olarak dile getirdiği görüşleri değerlerinden hiçbir şey kaybetmemiş. Herkesin bu “iki şey”leri çok iyi bilmesi lazım. Özellikle…
-
Hümanizm, Modernizm, Barbarlık
Yeryüzünü yaşanmaz konuma getiren unsurlar üzerine kafa patlatırken; karşılaştığım görmezden gelme durumunun altını irdeledikçe önüme aydın insanın edimsizliği ve yorgunluğu düştü. Doğu’nun penceresinden Batı’ya bakarken ulaşılmaz gibi görünen birçok değerin içinde kan torbaları…
-
Kültür, Tartışma ve Tartışma Kültürümüz Üzerine
Ülkemizde tartışma kültürünün yeterince gelişmiş olmadığı herkesin malumudur. Yarım yüzyıl önce büyüklerimin de, bugün bizim olduğumuz gibi bu tartışma kültürümüzün olmadığından şikâyetçi olduğunu hatırlıyorum. Demek ki bu konuda, eğer biz bugünün kuşakları olarak…
-
Türkçe Felsefesinin Kısa Tarihi
Türkiye’de, başka birçok toplumda 18. yüzyılın ortalarında aşılmaya başlayan temellendirilmemiş bir felsefe düşmanlığı olduğu gibi temellendirilmemiş bir de felsefe sevgisi vardır. İkisi de felsefenin yadsınmasına götürüyor. Biri bilerek ve isteyerek felsefe adına her…
-
Cotigo Ergo Sum
“Akıllı olmak da mühim değil. Önemli olan o aklı yerinde kullanmaktır.” Rene Descartes Lunaparkta eğlenen çocuklar gibi çarpıyor kalbim. Sanki ışıltılı töz uçuyor önümde. Hani dalgalı bir denizin kıyısında yürürken tuzlu su yapışır…
-
Arzunun Tükenişi
İçinde, taa ciğerine dek yapışmış upuzun bir baharat kervanıdır arzu. Her rengin değişik bir tonu, her kokunun farklı bir rahiyası… Yaşam, atılan her adımda biçem değiştirirken istençlerde tükenişe doğru hızla yol alır. Ötekini…
-
Arzunun Eylemselliği
“Eksikliğin olmadığı yerde arzu söz konusu değildir.”Lacan Ebenin ve Doktorun bizleri ana rahminden çekip-çıkarmasının ardından kordon bağımıza aldığımız ilk neşter darbesi ile başlayan bedensel kopuş, bir özgürlük muştusu değildi; gelecekteki yalnızlığı minicik avuçlarımızın…
-
Aklımı ve Ahlakımı Yitirdim
“Ancak her şeyini kaybettikten sonra canının istediğini yapmakta özgür olursun.“Chuck Palahnuik Ben (M. Faucault tanımıyla özne olarak okuyunuz.) çok erken yaşlarda aklımı ve ahlakımı yitirdim. Postmodernizmin atası Friedrich Nietzsche‘in önemli izdaşı James Joyce’nin…
-
Ayrılık Düğünü
Yaranı saklayacak başka yer bulmalısın. Gülüşlerinde söndürmelisin acını. Keskin bir bıçak gibi bak uzaklara. Çünkü uzaklara bakmak hep iyi geldi sana. Gitmediğin yerlerin, çıkmadığın adaların kokusunu sana ulaştıracak esintilere aralık bırakmayı unutma, pencereni…
-
Kafamdaki Buda
Öncelikle bu yazımı okumadan (bu yazımda temel bilgileri aktarmak istemediğim için anlatımda bütünlük sağlaması için oluşturduğum) sizler için ilettiğim ilk yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Alıştığınız tanımlardan, hikayelerden veya ezber edindiğiniz şekillerden farklı bir anlatımla,…
-
Buddha ve Budizm Üzerine
“Budist literatürü muazzam bir hacme sahip. Dolayısıyla Budizm’in diğer tüm dini geleneklerden daha fazla kutsal kitabı olduğunu söylemenin uygun olduğunu düşünüyorum. Tüm bunları olağanüstü bir hafıza becerisiyle aktardılar. Hakkında yazılanlara rağmen, tarihi Buda…
