İsmet Paşa Koltuk İçin Her Şeyi Yapar!
27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi sonrası kurulan hükümetlerde başbakan olan İsmet Paşa, yazar Muammer Erten ile söyleşide bulunuyor, Köy Enstitüleri ile ilgili uygulamalarının gerekçelerini sayıp döküyor.
Bu söyleşiyi paylaşalım.
Muammer Erten:
“Paşam, bu Köy Enstitülerinin kapanması olayı nasıl oldu? Siz bu kurumları çok seviyordunuz ama sonradan siz, Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel’le, İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç’u görevlerinden alıp değiştirince enstitülerin hızı kesildi. Nasıl oldu bu?”
İsmet İnönü:
“Köy Enstitülerinin kapanmasından duyduğum acıyı tarif edemem. Bir babanın evladını kaybetmesinden duyduğu acı gibi duyarım. Ama herkes zanneder ki Hasan Âli Yücel’i, Tonguç’u isteyerek değiştirdim; Köy Enstitülerinin kapanmasına neden oldum diye benim hakkımda kamuoyunda yanlış bir hüküm vardır. Aslında o zaman bir sürü olaylar oldu. Kurultaylarda Enstitüler aleyhine bir cereyan başladı. Ben bunların doğru olmadığını yerine giderek tespit ettim ama bu o kadar yoğunlaştı ki grubu etkiledi. Grubun büyük çoğunluğu Köy Enstitülerinin aleyhine döndü. Bakanlar içinde Köy Enstitülerine karşı vaziyet alanlar çoğaldı. En çok da bu konuda Köy Enstitülerinden şikâyet edilenlerin başında Millî Eğitim Bakanı Yücel’le Genel Müdür Tonguç hedef alınıyordu.
O sırada ordudan, rahmetli Mareşal Fevzi Çakmak’tan (1876–1950), o Genelkurmay Başkanlığından ayrılmadan önce, yoğun şikâyetler başladı. Mareşal, ‘Bu komünist yuvalarını ne zaman kapatacaksın?’ diye soruyordu. Mareşal bunu adeta bir mesele hâline getirmişti. Köy Enstitüleri etrafında bu çok yoğunlaştı.
Şimdi sana önemli bir şey söyleyeceğim: Herkes benim zayıflığım gibi görür ama benim gücümdür aslında. Mesela ben Köy Enstitüsü fikrine inanmışımdır. İnanmış bir insan sonuna kadar bunu yürütür; idealizmde, felsefede bu böyledir. Ama ben politikacıyım, uygulayıcıyım. Ben gücüme göre, gücümün var olduğu yerde gücümü gösterebilirim. Ben dahi değilim; gücümle, tecrübemle memleket menfaatlerini en üst seviyede tutarak meselelere çözüm bulurum.
Ben gücümün bittiği yerde bir politikacı, bir tecrübe sahibi bir insan olarak, onu gelecekte tekrar uygulamak üzere bir noktada durdururum. Bu aslında benim gücümdür. Çünkü artık gücümü kaybettiğim noktada, ‘Ben bu işi yürüteceğim!’ diye yürüdüğüm zaman, tamamıyla yok olma durumu vardır. Ben gücümün bittiği yerde, her şeye rağmen yok edici bir harekete yönelmem. Orada dururum. Zaman benim için önemli bir faktördür; zaman içinde imkânlar gelir önüme. Bir noktada bıraktığım fikrimi yeniden uygularım. Değişen zaman içinde bana yeni fikirler gelmemiş, o fikrin doğruluğu bende bir kanaat olarak devam ediyorsa, onu yeniden uygularım. Köy Enstitüleri meselesi de böyle olmuştur.
Benim gücüm o zaman nereden geliyordu? Partiden, Parti Meclis Grubundan. Gücümü ben buradan alıyordum. Bu konuda bütün organlarda gücümü kaybetmişim. Ordunun üst kademesinde de huzursuzluk başlamış. Onun için bir süre en çok bu konuda saldırıya uğrayan Millî Eğitim Bakanı Yücel’le Genel Müdür Tonguç’u, onların da gönlünü alarak bir süre için bu şimşekleri uzaklaştırmak istedim.
Fakat sonradan demokratik hareketleri de başlatınca olaylar öyle gelişti ki kendi cereyanında yürüdü ve bir an geldi ki artık Köy Enstitülerini eski gücüyle, eski ruhuyla devam ettirmek imkânları benim elimden çıktı.”
(Kaynak: Topraktan Parlamentoya – Muammer Erten – Boyut Yayınları, 2010)
TONGUÇ’UN İSMET İNÖNÜ DEĞERLENDİRMESİ
İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Anadolu’da yaptığı gezilerin çoğunda beraber olmuştur.
Tonguç, Cumhurbaşkanı İsmet Paşa ile birlikte Köy Enstitülerinin çoğunu gezmiştir.
Cumhurbaşkanı İsmet Paşa, Köşk’te verdiği yemeklere Tonguç’u sık sık davet etmiş, sürekli onun görüşlerini almıştır.
İsmet Paşa, verdiği hizmetlerden dolayı Tonguç’a yazılı olarak teşekkür etmiştir.
Kısacası, Tonguç, İsmet Paşa’yı çok iyi tanıyan birkaç kişiden biridir.
Tonguç, İsmet Paşa’yı şöyle değerlendirmiştir:
“Onun için politika her şeydir. Politikasız yaşayamaz.
Politikada kalmak için her gerekeni yapar.”
(Kaynak: Tonguç Baba – Ülkeyi Kucaklayan Adam, Mehmet Cimi, 1988 Yılı Düşün ve Sanat Ödülü, KaNes Yayınları, 2015, Birinci Basım, İstanbul, s. 267)
Değerli Dostlar,
Günümüz CHP’sinin baştan aşağı tüm yöneticileri Cumhurbaşkanı İsmet Paşa’yı asla eleştirmez, ona toz kondurmazlar. Onlar için bu konu “tabu”dur!
CHP üyelerinin alayı, sanki İsmet Paşa’ya Tonguç’tan çok daha yakın olmuşlar gibi, Cumhurbaşkanı İsmet Paşa’yı öve öve yere göğe sığdıramazlar, O’na taparlar!
Hâlâ birilerine tapan, vatandaş olma bilincine erişememiş kişilere biz ne desek etkisi yoktur!
Yılmaz Dikbaş
8 Eylül 2025, Pazartesi
0532 231 33 52
