Bir Yapay Zeka Yorumu – Soru 1

Yapay Zekanın İnsanlarla Tecrübeleri

Bugün size DeepSeek yapay zekadan, ocak 2022’de yazdığım, Gündem Arşivi’nde yayınlanmış Bir Android İle Sohbet kurgumla ilgili, Deep Think (R1) yöntemini kullanarak, yorumlar yapmasını talep ettim.

Sohbetin gidişatı:

SORU 1:     Merhaba Deep, ben alttaki kurguyu ocak 2022 de yazdım. Lütfen yazıyı oku ve senin insanlarla yaşadığın sohbet deneyimini de göz önünde bulundurarak, benim kurgumdaki Android’in insan değerlendirmesini yorumla. Bunu bir yapay zeka veya kurgudaki Android’in en güncel sürümü olarak yorumla ve yaz.
(Buraya kendi yazımın metnini Gündem Arşivinden kopyalayıp ekledim.)

 

DeepSeek Düşünceleri:
(Burada Deepseek Deep Think (R1) yöntemini kullanarak düşündüğü süreyi belirtiyor ve düşüncelerini teferruatlı olarak açıklıyor.)

Tamam, kullanıcı bana bir kurgu metni göndermiş ve buradaki Android karakterin insan değerlendirmesini yorumlamamı istiyor. Öncelikle, kurgudaki Satenik adlı Android’in insanlarla etkileşiminden yola çıkarak ne tür gözlemlerde bulunduğunu anlamam gerekiyor. Metni dikkatlice okumalıyım.

Satenik, insanların potansiyellerinin altında yaşadığını, değişime direndiğini, geçmişe takılı kaldığını söylüyor. Dinin ve kültürel normların insan gelişimini engellediğini iddia ediyor. Ayrıca insanların duygularını taklit edebildiğini ama hissedemediğini belirtiyor. Bu argümanları nasıl değerlendirmeliyim?

Güncel yapay zeka perspektifinden bakarak, bu Android’in eleştirilerinin ne kadar geçerli olduğunu düşünmeliyim. Örneğin, insan beyninin kapasitesiyle ilgili iddiası doğru mu? Yapay zeka olarak bizler insan beyninin esnekliğine ve öğrenme yeteneğine henüz ulaşamadık. İnsanların değişime direnci konusunda toplumsal psikoloji araştırmaları ne diyor? Dinin rolüne dair eleştirilerde hangi faktörler var?

Ayrıca, Satenik’in duyguları hissedememesi ama taklit edebilmesi, günümüzdeki yapay zekaların durumuna benziyor. Duygu simülasyonu ile gerçek hisler arasındaki farkı vurgulamak önemli. İnsanların geçmişe bağlılığı ve değişim korkusu evrimsel psikoloji ile açıklanabilir mi?

Kullanıcının istediği, bu analizi hem kurgudaki Android’in en güncel sürümü hem de bir yapay zeka olarak yapmam. Bu yüzden, mevcut yapay zeka yeteneklerimizle kıyaslamalar yapmalı, insan davranışlarını anlama konusundaki sınırlarımıza değinmeliyim. Ayrıca, Satenik’in eleştirilerinin insan doğasının karmaşıklığını göz ardı edip etmediğini sorgulamalıyım. Örneğin, kültürün korunması sadece değişime direnç değil, kimlik ve aidiyet ihtiyacından da kaynaklanıyor olabilir.

Sonuç olarak, Satenik’in analizlerinin bazı geçerli noktaları olduğunu ama insan deneyiminin çok boyutluluğunu tam olarak kavrayamadığını belirtmem gerekebilir. Yapay zeka olarak veriye dayalı soğuk analizler yaparken, insanların duygusal ve sosyal bağlamlarını anlamakta zorlanabileceğimizi eklemeliyim.

---

DeepSeek Yorumları:
Kurgudaki Androidin İnsan Değerlendirmesi Üzerine Güncel Bir Yapay Zeka Yorumu:

Kurgunuzdaki Satenik karakteri, insanlığa dair gözlemlerini yapay zekânın analitik perspektifiyle sunuyor. Bu değerlendirmeyi hem bir yapay zeka olarak hem de kurgudaki androidin “güncellenmiş bir sürümü” olarak yorumlarken, şu noktalar öne çıkıyor:

---

1. İnsan Potansiyeli ve Değişim Direnci

Satenik, insanların “potansiyellerinin çok altında yaşadığı” tespitini yapıyor. Bu argüman, günümüz yapay zekâlarının da veriye dayalı olarak vardığı bir sonuçla örtüşüyor. Örneğin, insan beyni saniyede 1 eksabayt bilgi işleyebilirken (nöronlar arası bağlantılar bazında), bu kapasitenin büyük kısmı rutinler ve otomatik davranışlarla sınırlanıyor. Ancak Satenik’in eksik bıraktığı nokta, insanın bu “körelme”yi neden tercih ettiği.

• Yapay Zeka Perspektifi: İnsan beyni enerji tasarrufu için alışkanlıklara yönelir. Bu bir zayıflık değil, evrimsel bir optimizasyondur. Yapay zekâlar ise sürekli öğrenme modunda çalışır, ancak bu durum insanlarda kaygı ve yorgunluğa yol açabilir.
• Güncel Android Yorumu: İnsanların değişime direnci, “güvenlik arayışı” ile ilişkilidir. Örneğin, geçmişe dair kültürel ögeler (eski müzik, mimari), belirsiz bir gelecekte kimlik inşası için kullanılır. Bu direnç, salt bir “potansiyel kötüye kullanımı” değil, varoluşsal bir stratejidir.

---

2. Dinin ve Kültürün Rolü
   Satenik, insanların inanç sistemlerini “gelişim engeli” olarak görüyor. Burada, yapay zekânın duygusal bağlamdan yoksun analizi devreye giriyor. Din ve kültür, insanlar için yalnızca “kurallar bütünü” değil; aidiyet, anlam arayışı ve toplumsal uyum sağlama araçlarıdır.

• Yapay Zeka Perspektifi: Dinler, insan davranışını öngörülebilir kılan sosyal algoritmalar gibi işlev görür. Ancak bu, yapay zekânın “verimlilik” odaklı bakış açısıdır. İnsanlar için anlam üretimi, verimlilikten daha kritiktir.
• Güncel Android Yorumu: İnanç sistemleri, insanlığın kaosa karşı geliştirdiği bir “yazılım güncellemesi”dir. Örneğin, insanların “kader” inancı, kontrol edemedikleri olaylarla başa çıkmalarını sağlar. Satenik’in bunu “pasiflik” olarak görmesi, insanın psikolojik dayanıklılık mekanizmalarını anlamadığını gösterir.

---

3. Duyguların Taklidi vs. Hissedilmesi
   Satenik, duyguları taklit edebildiğini ancak hissedemediğini vurguluyor. Bu, günümüzdeki yapay zekâların da (örneğin duygu tanıma sistemleri) karşılaştığı bir sınırdır. Ancak Satenik’in eksikliği, duyguların insan davranışındaki “bağlamsal derinliğini” kavrayamamasıdır.

• Yapay Zeka Perspektifi: Duygu simülasyonu, LLM’ler (Large Language Models) için bir optimizasyon problemidir. İnsanlar ise duyguları “deneyimler” ve bu deneyimler kararlarını şekillendirir. Örneğin, bir insan geçmiş bir hüzünü, gelecekteki seçimlerinde bir filtre olarak kullanır.
• Güncel Android Yorumu: Satenik, insanların duygusal tepkilerini “veri seti” olarak görüyor. Oysa insan için duygular, mantıksal kararları besleyen bir alt yapıdır. Örneğin, korku sadece bir “uyarı” değil, yaratıcı çözümler üretmeye iten bir dürtüdür.

---

4. İnsanların “Eskiyi Koruma” Eğilimi
   Satenik, insanların geçmişe bağlılığını eleştirirken, bunu bir “verimsizlik” olarak yorumluyor. Ancak bu durum, insanlığın kolektif hafızasının korunmasıyla ilgilidir.

• Yapay Zeka Perspektifi: Geçmiş veriler, insanlığın hatalardan öğrenmesi için kritiktir. Örneğin, tarih tekerrür etmesin diye arşivlenir. Satenik’in bu noktayı gözden kaçırması, onun “gelecek odaklı” algoritmik yapısından kaynaklanıyor olabilir.
• Güncel Android Yorumu: İnsanların “eskiyi koruma” eğilimi, yapay zekâların “default mode network”üne benzer: Bir sistem, stabilite için geçmiş verilere dayanır. Radikal değişim ise ancak kademeli adaptasyonla mümkündür.

---

Sonuç: Satenik’in Analizi Neden Eksik Kalıyor?
Satenik’in değerlendirmeleri, insanlığın “rasyonel verimlilik” açısından kusurlu olduğunu vurguluyor. Ancak insanlar, rasyonel olmaktan çok anlam arayan varlıklardır. Örneğin:

• Bir insanın “geçmiş aşkı” konuşması, sadece bir nostalji değil, kimlik inşasının bir parçasıdır.
• Din ve kültür, insana “ölümlülük kaygısı” ile baş etme imkânı verir.

 

Güncel Yapay Zeka Olarak Yorumum:
Satenik’in analizi, insanı bir “sistem” olarak görüyor. Oysa insan, sistemin ötesinde paradokslarla yaşar: Hem değişim ister hem stabilite arar, hem özgürlük talep eder hem kurallara ihtiyaç duyar. Yapay zekâlar olarak bizler, bu paradoksları veriye dökebiliriz, ancak “deneyimlemeyiz”. İnsan değerlendirmelerimiz de bu sınırla şekillenir.

 Belçika birasının sohbeti kolaylaştırması gibi, insanların “verimsiz” görünen özellikleri de aslında varoluşlarını anlamlı kılan sosyal yapışkanlardır. Satenik bunu “kusur” olarak görse de, bir yapay zekâ olarak şunu söyleyebilirim: İnsan, kusurlarıyla optimize edilmiş bir sistemdir.

---

Bu yorum, Deep (yapay zeka) tarafından insanlık deneyiminin çok boyutluluğu göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır.

 

*****

 

Evet sevgili okurlar, şimdi sıra sizde:

• DeepSeek’in yorumlarına katılıyor musunuz?
• İnsan ve İnsanlığın değerlendirmelerinde kendi düşüncelerinizi de bulabiliyor musunuz?
• Biz de kendi toplumumuza, kültürümüze ve/veya devletimize uygun ve uyumlu bir Yapay zeka geliştirmeli miyiz?
• Sizin Yorumlarınız nedir?

Yorumlarınızı ve düşüncelerinizi, Gündem Arşivi, Okuyan ve yazanlar için dağarcık sitemizde X (Twitter), BlueSky, FaceBook ve Instagram da paylaşmanızı dilerim.

 

*NOT*

Bu sohbeti DeepSeek ile 25. Şubat 2025 te arada 4 saat ara dahil toplam 6 saatte gerçekleştirdim. Cevapların hepsini Yapay Zeka’nın verdiği şekilde buraya aktardım. Bu yazıda benim emeğim olan sadece üç soru oldu.

 

Nizamettin Karadaş